Αυτές τις μέρες θυμήθηκα φίλους και γνωστούς που κάπνιζαν μανιωδώς Sante. Το θρυλικό τσιγάρο με το υπέροχο πακέτο και το βαρύ χαρμάνι (0,7mg νικοτίνη, 18 mg πίσσα) που η εταιρεία Philip Morris κατάργησε λόγω χαμηλών πωλήσεων. Το τσιγάρο που ξεγέλασε τους καπνιστές με το υπέροχο πακέτο και το όνομά του (sante σημαίνει υγεία), δεν υπάρχει πια.
Όταν ο Χαρίλαος Κωνσταντίνου μαζί με τα αδέλφια του κατοχύρωναν, το 1931, το βιομηχανικό σήμα ενός νέου τσιγάρου, του Sante, ίσως ούτε οι ίδιοι φαντάζονταν ότι το κόκκινο πακέτο με την ξανθιά γυναίκα και τα χρυσά γράμματα θα ήταν το καλύτερο μάρκετινγκ της εποχής. Το πρώτο πακέτο είχε επάνω τη μορφή μιας γυναίκας που καπνίζει. Αριστερά έγραφε «Δίπλωμα ευρεσιτεχνίας Υπουργείου Εθνικής Οικονομίας αρ. 2373» και δεξιά «Πιστοποιητικόν Χημείου Εθνικού Πανεπιστημίου ότι περιέχει ελάσσονα νικοτίνην αρ.2373». Είναι προφανές ότι προσπαθούσε να αναδείξει το όνομά του, ότι είναι υγιεινό, αλλά πια το ξέρουμε, δεν υπάρχει υγιεινό τ σιγάρο.
Η εταιρεία ανέθεσε σε ένα ζωγράφο να στολίσει το πακέτο με το πρόσωπο μιας όμορφης γυναίκας που καπνίζει. Για χρόνια όλη η Αθήνα συζητούσε για την ταυτότητά της. Άλλοι έλεγαν ότι είναι η αγαπημένη του ζωγράφου, άλλοι ότι είναι γνωστή Αθηναία της εποχής, μέχρι που αποκαλύφθηκε ότι ήταν η Ζωζώ Νταλμάς, διάσημη ηθοποιός και χορεύτρια. Αξίζει να μάθουμε λίγα πράγματα για αυτήν...
Η Ζωζώ Νταλμάς γεννήθηκε το 1900 στην Κωνσταντινούπολη. Το πραγματικό της όνομα ήταν Ζωζώ Σταυρίδη. Πολύ μικρή, 12 χρονών, έρχεται στη Θεσσαλονίκη και βγαίνει στο θέατρο με τεράστια επιτυχία χορεύοντας το χορό της κοιλιάς. Αρχίζει περιοδείες, στην Αλεξάνδρεια την ερωτεύεται ένας άραβας πρίγκιπας και την παίρνει στο χαρέμι του. «Και τι δεν ξόδευε για μένα!» αφηγείται μετά από χρόνια στο χορευτή Δημήτρη Ιβάνωφ που μαζί με τον ηθοποιό Βασίλη Κολοβό ετοιμάζουν τη βιογραφία της με τίτλο «Εγώ η Ζωζώ Νταλμάς» που θα κυκλοφορήσει σε βιβλίο μέσα στη χρονιά. «Τα μπριγιάντια δεν ήξερα πού να τα βάλω, στόλιζα με αυτά τις καλτσοδέτες μου, ακόμα και τις τόκες των παπουτσιών μου... Και λίρα με ουρά! Αλλά εγώ δεν είχα την αίσθηση του χρήματος. Τα τσεκ τα έχωνα μέσα στα παπούτσια μου, στα ντουλάπια...»
Κάποια στιγμή η Ζωζώ Νταλμάς χόρεψε μπροστά στον Κεμάλ Ατατούρκ, τον πανίσχυρο πρωθυπουργό της Τουρκίας. Φύγανε μαζί στο σπίτι του και το πρωί, όταν η Ζωζώ ξύπνησε, ο Κεμάλ είχε φύγει και στο κομοδίνο της είχε αφήσει ένα χαρτονόμισμα χιλίων λιρών που πάνω είχε τη μορφή του. Τότε αυτή πήρε ένα ψαλίδι και έκοψε το πορτρέτο από το χαρτονόμισμα και το υπόλοιπο το άφησε με ένα σημείωμα που έγραφε «Από αυτό που μου αφήσατε πήρα μόνον ό,τι χρειαζόταν. Το υπόλοιπο σας το επιστρέφω γιατί μου είναι εντελώς άχρηστο». Ο Κεμάλ εντυπωσιάστηκε και το βράδυ της έστειλε λουλούδια στο θέατρο μαζί με ένα κόσμημα. Η Ζωζώ το γύρισε πίσω, ο Κεμάλ της ζήτησε συγνώμη και ξεκίνησε ένας δεσμός που κράτησε χρόνια.
Δεν ξέρουμε για ποιο λόγο μπήκε η μορφή της στο πακέτο. Ίσως ο Κωνσταντίνου ήθελε να την κολακεύσει, ίσως μεσολάβησε στον Κεμάλ για να προμηθεύεται η εταιρεία τα ανατολίτικα καπνά της Τουρκίας, ίσως την ερωτεύτηκε ο ζωγράφος. Κανείς δεν ξέρει. Αυτό που ξέρουμε με σιγουριά είναι ότι η Ζωζώ, μετά από αυτή τη μυθιστορηματική ζωή, κατέληξε πάμφτωχη σε ένα υπόγειο στους Αμπελοκήπους. Η μικρή σύνταξη δεν της έφτανε να ζήσει και μια μέρα ντύθηκε, στολίστηκε και πήγε στο ξενοδοχείο Μεγάλη Βρετανία. Εκεί συνάντησε τον Καραμανλή. «Κωνσταντίνε, Ζωζώ Νταλμάς! Πεντακοσίας δραχμάς!» του είπε υπονοώντας τη μικρή της σύνταξη. «Ζουζό, ό,τι θες, εδώ!» της απάντησε ο εθνάρχης. Πέθανε το 1988, καπνίζοντας ίσως Sante που υποσχόταν ότι είναι «το μόνον σιγαρέττον που προφυλάσσει τον καπνιστήν από τας γνωστάς ενοχλήσεις!»
Θυμάμαι τη φίλη μου Ρηνιώ Παπανικόλα. Όχι μόνο κάπνιζε μανιωδώς Sante, αλλά τα στέγνωνε κιόλας για να είναι ο καπνός ξερός. Έκαιγε η σόμπα μέσα στο σπίτι και γύρω ήταν ανοιγμένα δεκάδες κόκκινα πακέτα για να στεγνώνουν. Η υπέροχη βραχνάδα της φωνής της, που ακουγόταν μαγική από το ραδιόφωνο, είχε γίνει από χιλιάδες Sante. Αυτό το ρημαδοτσίγαρο την έφαγε όμως στο τέλος.
«Συμβαίνει με τις αυταπάτες ό,τι και με τις πατρίδες: ο καθένας έχει τη δικιά του. Κι εμείς που καπνίζουμε έχουμε την αυταπάτη μας και αυτοί που δεν καπνίζουν δεν πάνε πίσω. Αν και κατά βάθος εμείς, “της απωλείας”, ξέρουμε καλά τι είδους φωτογένεια προσδίδουμε στα σωθικά μας...» γράφει η Ζυράννα Ζατέλη σε μια προσπάθεια να εξηγήσει την ψυχολογία του καπνιστή.
Η Ζυράννα καπνίζει Sante εδώ και πολλά χρόνια. Tην πήρα τηλέφωνο. «Ναι, το ξέρω ότι δεν βγαίνουν πια» μου είπε. «Με σταμάτησε ένας νεαρός ανήμερα των Θεοφανίων έξω από το σπίτι μου και με ρώτησε τι θα κάνω τώρα χωρίς Sante». «Τι θα κάνεις;» «Κοίταξε να δεις... Εγώ από καιρό, για λόγους οικονομίας, καπνίζω στριφτά... Έχω φυλάξει όμως μερικά πακέτα και τα βάζω μέσα».
Το Sante έζησε 85 χρόνια, πήρε βραβεία σε διεθνείς εκθέσεις, συγγραφείς έγραψαν κείμενα αφιερωμένα σε αυτό, «σινεμά και καφέ και τσιγάρα Σαντέ κι η φωνή σου βραχνή απ’ το βήχα», λέει η Αλέκα Κανελλίδου στο τραγούδι «Αλλιώτικος νόμος» σε στίχους Άκου Δασκαλόπουλου και μουσική Λαυρέντη Μαχαιρίτσα, έγινε ταμπακιέρα, μαξιλάρι, αφίσα, έπαιξε σε ταινίες και φωτογραφίσεις, ήρθε όμως η ώρα να εγκαταλείψει το μάταιο τούτο κόσμο. A votre sante!
Πηγη: pancreta.gr
