Η V Μεραρχία Κρητών στο Αλβανικό Μέτωπο…..Για να μάθουν ορισμένοι τι συμαίνει να είσαι ΚΡΗΤΙΚΟΣ

Μέσα από την έρευνα, το defenceline.gr επιχειρεί να συγκεντρώσει τα ιστορικά στοιχεία και να προβάλλει τη μεγάλη συμβολή στο Αλβανικό Μέτωπο της 5ης (V) Μεραρχίας Κρητών.

Η V Μεραρχία Κρήτης συγκροτήθηκε τον Σεπτέμβριο του 1912. Έλαβε μέρος σε όλους τους εθνικούς πολέμους που έγιναν από το 1912 μέχρι σήμερα. Συγκεκριμένα, στον Α’ Βαλκανικό πόλεμο (1912-13), στον Β΄ Βαλκανικό πόλεμο (1913), στον Α΄ Παγκόσµιο πόλεµο (1914-18), στη Μικρασιατική εκστρατεία (1919 – 1922) και στον Ελληνο – Ιταλικό πόλεµο (1940 – 1941). Έµβληµα της Μεραρχίας είναι ο Μινωικός Ταύρος µε τη φράση “ΕΠΙΚΡΑΤΕΕΙΝ ή ΑΠΟΛΛΥΣΘΑΙ”.

Οι δυνάμεις που συγκροτούσαν την V Μεραρχία και η μεταφορά στο Μέτωπο

Η V Μεραρχία, που μετέβη στο Αλβανικό Μέτωπο, αποτελούνταν από το 14ο (με έδρα τα Χανιά), το 43ο (με έδρα το Ηράκλειο) και το 44ο (με έδρα το Ρέθυμνο) Συντάγματα Πεζικού, το V Σύνταγμα πυροβολικού της Σούδας, το Λόχο Σκαπανέων και Διαβιβαστών, το Στρατιωτικό Νοσοκομείο Χανίων και άλλους σχηματισμούς. Λίγο καιρό αργότερα, τον Απρίλιο του 1941, στη δύναμη της V Μεραρχίας προστέθηκαν και 3000 Κρήτες που μόλις είχαν ολοκληρώσει τη βασική τους εκπαίδευση.

Μέχρι την 6η Νοεμβρίου 1940, είχε ολοκληρωθεί η προσέλευση των εφέδρων. Από τις 18 έως 25 Νοεμβρίου η V Μεραρχία μεταφέρθηκε στη Μακεδονία. Συνολικά μεταφέρθηκαν 566 αξιωματικοί, 18.662 οπλίτες, 687 υποζύγια και 81 οχήματα. Από τις 29 Ιανουαρίου έως τις 12 Απριλίου 1941 η V Μεραρχία Κρήτης έδωσε πεισματώδεις μάχες.

Στρατιώτες 5ης Μεραρχίας. Όρθιοι: Μακρυγιάννης Αριστείδης, Κισσαμιτάκης Μανώλης, Γιακουμιδάκης Κων/νος, Καθήμενοι: Γιουλούντας Μιχάλης, Παναγιωτάκης Βαγγέλης Αγγελιδάκης Κων/νος

Η νικηφόρα προέλαση των ελληνικών δυνάμεων στο αλβανικό έδαφος είχε ως αποτέλεσμα τις διαδοχικές καταλήψεις μέχρι τον Δεκέμβριο του 1940 της Κορυτσάς, του Πόγραδετς, της Πρεμετής, των Αγίων Σαράντα, του Αργυροκάστρου, το Δέλβινο και της Χειμάρας.
«Ο αντίλαλος της νίκης στάθηκε παγκόσμιος και τεράστιος. Το καταματωμένο κορμί της Ελλάδας ντύθηκε τον αστραφτερό μανδύα της δόξας, μιας δόξας που δεν είχε γνωρίσει ούτε στα μεγαλύτερα κορυφώματα της ιστορίας της» (Σπ. Μελάς).

Η δράση της V Μεραρχίας στο Αλβανικό Μέτωπο

Ο ιστορικός ερευνητής και συγγραφέας Γιώργος Παναγιωτάκης στο ένθετο Ιστορικά της εφημερίδας «Πατρίς», το 2009 συγκέντρωσε μέσα σε λίγες σελίδες την ιστορία της V Μεραρχίας Κρήτης στα βουνά της Αλβανίας. Στο ένθετο αυτό, κατεγράφησαν και τα λόγια του στρατιώτη Βαρθολομαίου Στικτάκη, που μας μεταφέρουν τη γενναία στάση των αγωνιστών. «Μην ανησυχείτε για εμένα, είμαι καλά και δεν σας το κρύβω ότι το διασκεδάζω με την ψυχή μου καθώς βλέπω τους Ιταλιάνους να το βάζουν στα πόδια σαν τους λαγούς».

Η V Μεραρχία αντιμετώπισε πολλές κακουχίες, συμμετείχε σε πολλές μάχες και κατέγραψε αιματηρές θυσίες στο βιβλίο της ιστορίας της. Από το δημοσίευμα του Γιώργου Ι. Ζωγραφάκη, ο οποίος επιμελείται και επεξεργάζεται την προσωπική μαρτυρία του Κρητικού μαχητή Δημήτρη Λεμονάκη από το Ζαρό μεταφέρουμε αυτούσια του λόγια του αγωνιστή όπως τα κατέγραψε στο τετράδιο του: « μας έτρωγε η ψείρα, η παγοπληξία, η αϋπνία, οι εκρήξεις των βομβών, οι όλμοι σαν χαλάζι, […] χαλάζι χειροβομβίδων, αεροπορία βομβαρδισμών, δια βροχής βρεγμένοι, αποβιταμίνωση, τροφή (εννοώντας την έλλειψη τροφής και την πρόκληση αβιταμίνωσης εξαιτίας της έλλειψης αυτής)». Για τους Κρήτες μαχητές το πολικό ψύχος ήταν ακόμα δυσκολότερο μιας και προέρχονται από το θερμότερο κλίμα της Κρήτης. Οι δυσμενείς καιρικές συνθήκες, το κρύο που μερικές φορές έπεφτε κάτω από -20 βαθμούς Κελσίου έκρυβαν έναν ακόμα επικίνδυνο εχθρό, τα κρυοπαγήματα. Κρυοπαγήματα που στις χειρότερες περιπτώσεις οδηγούσαν στον ακρωτηριασμό.

Οι μάχες

Στη σειρά Ημερολόγια Πολέμου (Εταιρία Κρητικών Ιστορικών Μελετών), που έχουν επιμεληθεί ο Αλέξης Καλοκαιρινός και ο Κωστής Μαμαλάκης υπάρχει το ημερολόγιο «Γεώργιος Ιωάννου Κάββος» το οποίο μας δίνει χρήσιμο και πολύτιμο υλικό για τη δράση της V Μεραρχίας στο αλβανικό μέτωπο.

Στις 20 Ιανουαρίου η V Μεραρχία Κρήτης, που ως τότε παρέμενε στα μετόπισθεν ως εφεδρεία, διατέθηκε στο Β’ Σώμα Στρατού για να ενισχύσει τις επιχειρήσεις του στην περιοχή του Τεπελενίου και μετακινήθηκε στην πρώτη γραμμή του αλβανικού μετώπου. Στις 29 Ιανουαρίου 1941 η V Μεραρχία πήρε μέρος στον αγώνα καλύπτοντας τον τομέα Κλεισούρας – Τρεπεσίνας. Διαβιώνουν σε υψόμετρο 1200-1500 μέτρα με συνεχείς χιονοθύελλες, βάρβαρες αεροπορικές επιθέσεις και μη κατάλληλα εξοπλισμένοι.

Το πενθήμερο 13 έως 18 Φεβρουαρίου πέρασε με συνεχείς επιθέσεις και αντεπιθέσεις στην οροσειρά Πούντα Νορντ. Στις 15 Φεβρουαρίου, το 43ο και 44ο Σύνταγμα Πεζικού της V Μεραρχίας κατάφεραν με σκληρό αγώνα και εξαιρετικά αντίξοες συνθήκες να παγιώσουν τις θέσεις τους στη γραμμή Μετζγκοράνι-Πούντα- κορυφή 1647- κορυφή 1260-κορυφή 1178 – κορυφή 1308 – κορυφή 1812 – Άρτζα ντι Μέτζο της οροσειράς Τρεμπεσίνα.

Εαρινή επίθεση των Ιταλών

Η εαρινή επίθεση των Ιταλών ξεκίνησε στις 9/3/41, κράτησε 17 μέρες και την παρακολούθησε ο ίδιος ο Μουσολίνι. Στο κείμενο του ο Αντ/γος ε.α. Νικόλαος Κολόμβας περιγράφει αναλυτικά την εαρινή επίθεση των Ιταλών. Η V Μεραρχία βρίσκεται στο Πούντα Νορντ. Η τοποθεσία σφυροκοπείται για μέρες και μικρής κλίμακας εχθρικές επιθέσεις αποκρούσθηκαν. Στις 12/3/41 οι βολές πυροβολικού συνεχίσθηκαν όλο το 24ώρο. Παρόμοιο το σκηνικό και τις μέρες που ακολούθησαν έως την 15η Μαρτίου όπου ήταν η μέρα που επισφράγισε την παταγώδη αποτυχία που σημείωσε η «Εαρινή Επίθεση» των Ιταλών και οδήγησε βαθμιαία στην αναστολή των επιχειρήσεων. Στη συνέχεια ακολούθησε ανάπαυλα τριών ημερών και κατόπιν ανακατανομή δυνάμεων. Η V Μεραρχία τοποθετήθηκε από Χ. Αρτζα ντι Μέτζο μέχρι το Πούντα Νορντ – αυχένας Μετζγκοράνης. Από τις 19/3/1941 ο αγώνας ξανάρχισε και διήρκεσε έως την 25η Μαρτίου 1941 όπου και έληξε η περιβόητη Εαρινή Ιταλική Επίθεση. Συνολικά οι απώλειες των Ελλήνων από την Εαρινή επίθεση ήταν 47 αξιωματικοί και 1196 οπλίτες νεκροί, 144 αξιωματικοί και 3872 οπλίτες τραυματίες. Οι απώλειες των Ιταλών ήταν 11800 νεκροί και τραυματίες, ενώ ο αριθμός των Ιταλών αιχμαλώτων από τις 7/1/41 έως το τέλος Μαρτίου ανήλθε σε 189 αξιωματικούς και 7645 οπλίτες.

Στο σύνολο του αγώνα οι απώλειες για τους Κρήτες έφτασαν τους 1141 νεκρούς, 2025 τραυματίες, 2553 παγόπληκτους και 434 με διάφορα νοσήματα.

Οι Ιταλοί τα βρήκαν τόσο σκούρα με τη V Μεραρχία Κρήτης, που έφτασαν στο σημείο να τυπώσουν προκηρύξεις απευθυνόμενοι στους Κρήτες και να τους παροτρύνουν να εγκαταλείψουν το πεδίο της μάχης και να επιστρέψουν στη πατρίδα τους. Μεταξύ άλλων στην προκήρυξη έταζαν χρηματικό αντίτιμο προκειμένου να διευκολύνουν την αποχώρησή τους. Δεν χρειάζεται βέβαια να αναφερθεί ότι οι Κρήτες δεν έφυγαν και αγωνίστηκαν με απαράμιλλο θάρρος.

Η συνθηκολόγηση, η επιστροφή, ο επίλογος
Αρχές Απριλίου το ηθικό των Κρητών παραμένει υψηλό και είναι αποφασισμένοι να δώσουν τη ζωή τους για την πατρίδα. Στο ημερολόγιο του Γεωργίου Κάββου σημειώνει χαρακτηριστικά: «Σάββατο 5 Απριλίου […] Είμεθα όλοι αποφασισμένοι πάση θυσία να κρατήσωμεν το υψωμα και με 25 αξιωματικούς και 10000 οπλίτας… Κυριακή 6 Απριλίου Σήμερον εις τα 5.30 η Γερμανία επετέθη κατά της Ελλάδος και Σερβίας. Η Ελλάς όμως θα ζήση. Ζήτω η Πατρίς». Στις 6/4/41 οι Γερμανοί επιτέθηκαν σε Μακεδονία και Θράκη. Η οχυρωματική γραμμή Μεταξά στην Ανατολική Μακεδονία άντεξε τους σφοδρούς γερμανικούς κανονιοβολισμούς. Στις 12 Απριλίου, εκδίδεται διαταγή σύμπτυξης της μαχόμενης στο αλβανικό μέτωπο στρατιάς.

Από τις 13 Απριλίου αρχίζει η σύμπτυξη, «η άδοξη αποχώρησης του στρατού της Αλβανίας», όπως σημειώνει χαρακτηριστικά στο τετράδιο του ο αγωνιστής Δημήτρης Λεμονάκης από το Ζαρό. Λίγες μέρες αργότερα, στις 20 Απριλίου 1941 ο Στρατηγός Τσολάκογλου υπογράφει τη Συνθηκολόγηση με τους Γερμανούς. 3 μέρες αργότερα η V Μεραρχία βρίσκεται έξω από τα Γιάννενα. Παραδίδουν τον οπλισμό τους και τα υλικά διαβιβάσεων και οδεύουν προς Άρτα, Πρέβεζα και Ναύπακτο. Το πρώτο δεκαήμερο του Μαΐου φτάνουν στην Πελοπόννησο. Μικρός αριθμός αγωνιστών με μεγάλο κίνδυνο καταφέρνει να φτάσει στην Κρήτη που ετοιμάζεται να δεχτεί τη μεγάλη αερεπίθεση στην οποία επίσης συμμετέχει και ενώνεται με τα συμμαχικά στρατεύμετα.

Μερικές χιλιάδες Κρητικοί μαχητές φτάνουν στην Αθήνα και πιέζουν για να κατέβουν στην Κρήτη. Το Ζάππειο και ο Εθνικός Κήπος «μετατρέπεται» σε χώρο φιλοξενίας, κοιμούνται στο γρασίδι, αντίσκηνα ή κουβέρτες δεν υπήρχαν ούτε για δείγμα. Αρχές Ιουλίου 1941, η Κατοχική κυβέρνηση διοργανώνει συσσίτιο στο Παναθηναϊκό Στάδιο. Ένα συσσίτιο… παγίδα! Την ώρα του συσσιτίου γίνεται μπλόκο από Ιταλούς και Γερμανούς, το οποίο και οδηγεί στη σύλληψη 1300 περίπου Κρητών, τους οποίους και οδήγησαν σε στρατόπεδο στο αεροδρόμιο της Λάρισας. 500 Κρητικοί περίπου κατάφεραν να ξεφύγουν.
Ο επικεφαλής της Μεραρχίας Υποστράτηγος Γεώργιος Παπαστεργίου, που τις τελευταίες μέρες είχε αντικατασταθεί, δολοφονήθηκε μπροστά στα μάτια των Υπουργών Υγείας και Δασών της Σερβίας.
Η V Μεραρχία μετά τη Μάχη της Κρήτης δεν θα συγκροτηθεί ξανά. Θα διατηρηθεί μόνο το Τάγμα των Ευζώνων ως τιμητική ανακτορική φρουρά με συμβολικό και μόνο χαρακτήρα.

Πηγές:
-Ημερολόγια Πολέμου. Γεώργιος Ιωάννου Κάββος. (2013). Εταιρεία Κρητικών Ιστορικών Μελετών. Επιμ.: Α. Καλοκαιρινός, Κ. Μαμαλάκης.
-Ένθετο ΙΣΤΟΡΙΚΑ, της εφημερίδας «Πατρίς»: Οι Κρήτες μαχητές στα βουνά της Αλβανίας, από τον ιστορικό ερευνητή και συγγραφέα Γεώργιο Παναγιωτάκη
-V Μεραρχία Κρητών, Ενημερωτικός Οδηγός Μετατιθέμενων Στελεχών στη Ν. Κρήτη (2010). Γενικό Επιτελείο Στρατού
-Η προσωπική μαρτυρία ενός Κρητικού μαχητή, του Δημήτρη Λεμονάκη από το Ζαρό, για τα γεγονότα του πολέμου του 1940-41, στην Αλβανία. Eπεξεργασία, σχολιασμός από τον συγγραφέα Γιώργο Ι. Ζωγραφάκη.

Έρευνα – Επιμέλεια: Μαρία Γιαμπουλάκη

Πηγη: dreamfm.gr