Το Βυζαντινό Φρούριο Ρόκα στον Προφήτη Ηλία ή Κανλί Καστέλι

Ρόκα ονόμασαν οι βενετοί αυτό το οχυρωμένο ύψωμα, λέξη που σημαίνει ακριβώς αυτό: οχυρός βράχος. Αποτελείται από ένα μεγάλο βραχώδη όγκο που έχει δύο κορυφές, η ψηλότερη 504 μέτρα από το επίπεδο της θάλασσας και η άλλη 406 μέτρα.

Ανάμεσα στις δύο κορυφές ξανοίγεται μια ευρύχωρη κοιλάδα, η περιοχή που σήμερα ακόμα οι ντόπιοι ονομάζουν Απάνω Καστέλι. Γεμάτη κοιλότητες και ρωγμές, η βραχώδης σύσταση του ασβεστόλιθου της Ρόκας, συγκρατεί όλα τα νερά της βροχής με αξιοθαύμαστο τρόπο. Νερά που τα αποδίδει αργότερα στις πηγές της Μεγάλης Φουντάνας, της Μικρής Φουντάνας, στο Φασκοπήγαϊδο, στις γύρω γεωτρήσεις.Από την κορφή της μπορείς αντικρίσεις στα δυτικά τον Άη Θωμά, όλη την ανατολική πλευρά του όγκου του Ψηλορείτη με τον Πρινιά, τις Ασίτες, τον Κρουσώνα στα πόδια του, τον Άγιο Μύρωνα στα δυτικά μαζί με το Πετροκέφαλο, τα Σταυράκια, τη Μονή, το Στρούμπουλα και τη Ρογδιά στα Βόρειοδυτικά, τον κάμπο του Ηρακλείου και όλη τη βόρεια παραλία, το Γιούχτα, τον Άγιο Σύλλα, το Βαθύπετρο στα ανατολικά, το Παρθένι, τα υψώματα πάνω από τον Επανωσήφη, την Καρκαδιώτισα, το Ρουκάνι, Γαλένι, Κυπαρίσσι στα νότια. Έτσι καταλαβαίνεις γιατί ο πολύπειρος στρατηγός Νικηφόρος Φωκάς διάλεξε να στήσει εδώ πάνω τη βυζαντινή πρωτεύουσα του νησιού, το Τέμενος από όπου πήρε την ονομασία όλη η επαρχία.

Χάρμα οφθαλμών η θέα από την κορυφή της Ρόκας. Κι είναι εύκολο να ξεχαστείς και ν΄ ακολουθήσεις τα χνάρια της ιστορίας και του θρύλου. Σαν κοιτάξεις προς τ΄ ανατολικά, καταλαβαίνεις γιατί η Ρόκα βρίσκεται σε δρόμο σπουδαίο και πολυσύχναστο.

Πίσω από το Γιούχτα κάτω από το Βαθύπετρο πρόβαλαν οι πεζοί κι οι καβαλάρηδες στα μινωικά χρόνια, κι αφού είχαν φορτώσει τις πραμάτειες τους από το λιμάνι της Αμνισού, κι αφού περνούσαν από τα ανάκτορα της Κνωσού. Μετά διάβαιναν από το παλάτι των Αρχανών, απόγερναν πίσω από το Γιούχτα, κατηφόριζαν στο ρυάκι, ανηφορίζοντας έπειτα μπροστά από την πηγή της Αγίας Άννας, έστριβαν κι έφταναν στη σπουδαία Λύκαστο, εκεί που σήμερα είναι η Βιτσίλα. Περνούσαν κάτω από τη Ρόκα κατέβαιναν προς τον ποταμό, στου Καπέλα, ανάμεσα στο Γαλένι και Κυπαρίσι συναντούσαν έναν άλλο μινωικό οικισμό και απόγερναν προς τη Μεσαρά για να φτάσουν στα ανάκτορα της Φαιστού ή της Αγίας Τριάδας ή στο λιμάνι του Κομού στη θάλασσα του Λιβυκού.

Το 1953 μέχρι το 1956 ο καθηγητής Σπύρος Μαρινάτος έκανε ανασκαφές στη Βιτσίλα και βρήκε αντικείμενα και κτίσματα που μαρτυρούν μια σημαντική πόλη στα ύστερα μινωικά χρόνια η οποία παρέμεινε ζωντανή και συτα ομηρικά καθώς και στα αρχαϊκά χρόνια. Στην τρωική εκστρατεία καράβια με παλικάρια από τη Λύκαστο φτάνουν για να πολεμήσουν τους Τρώες μαζί με τους υπόλοιπους Έλληνες. Τα χρόνια εκείνα, ιδιαίτερα σαν τελείωσε ο μινωικός πολιτισμός και λογής λογής εχτροί απειλούσαν την Κρήτη, οι κάτοικοι της Λυκάστου εύρισκαν καταφύγιο στη Ρόκα, έχοντας κτίσει την ασφαλή ακρόπολή τους πάνω στα απόκρημνα βράχια της.

Αυτό το μέρος διάλεξε ο Αραβομάχος Νικηφόρος Φωκάς όταν το 961 θέλησε να στρέψει το λαό μακριά από τα παράλια, με το φόβο, μήπως οι Άραβες που μόλις κατετρόπωσε γυρίσουν και χαλάσουν τον χριστιανικό πληθυσμό. Ένα μεγάλο κάστρο κτίστηκε με τις διαταγές του Νικηφόρου στη Ρόκα. Αφού έφτασε καβαλάρης εδώ, κάθισε στους θρόνους της κορφής κι αντίκρισε πάνω από τη Ρόκα τις εύφορες κοιλάδες γύρω, το πλούτος της γης. Κατάλαβε ότι θάναι ανίκητο ένα τέτοιο μέρος, κι έτσι πήρε την απόφαση να κτίσει το πιο μεγάλο βυζαντινό φρούριο της Κρήτης πάνω στη Ρόκα. Γκρεμοί κι απόκρημνα βράχια γεφυρώθηκαν με παντοδύναμα τείχη. Οι μηχανικοί του Νικηφόρου έκτισαν πύργους και βίγλες απόρθητες, έκλεισαν με μια δεύτερη σειρά τειχών την ψηλότερη κορφή εκεί που σήμερα λέμε στο παλάτι οχυρώνοντας την έδρα του διοικητή της Κρήτης, ιδρύοντας έτσι την καστροπολιτεία του Τεμένους. Μέσα στα τείχη της Ρόκας πολυάριθμα κτίσματα (ερειπωμένα πια), προορίζονταν για να στεγάσουν τον πληθυσμό του Χάντακα και της γύρω περιοχής. Τον αραβικό Χάνδακα τον είχε ισοπεδώσει και είχε τα σπίτια του ξεθεμελιώσει, καταστρέφοντας έτσι την πιο επικίνδυνη φωλιά των Σαρακηνών πειρατών που ταλαιπώρησαν για 136 χρόνια όλο το Αιγαίο Πέλαγος, τα παράλια της Μικράς Ασίας και τα ελληνικά παράλια.

Με τα χρόνια ο πληθυσμός, ασφαλής πια, άρχισε να κατοικεί κι έξω από τα φρούρια που έκτισαν οι βυζαντινοί στρατηγοί. Σίμωσε στη θάλασσα κι ο Χάνδακαςκατοικήθηκε ξανά για να γίνει η μεγαλύτερη πολιτεία της Κρήτης κατά τα βενετσιάνικα χρόνια.

Οι βενετοί συντήρησαν και χρησιμοποίησαν το κάστρο του Τεμένους ιδιαίτερα όταν άρχισε να εμφανίζεται ο κίνδυνος των Τούρκων από τον 15ο αιώνα κι ύστερα.

Στα χρόνια της Τουρκοκρατίας όποτε οι Καστελιανοί θέλησαν να σηκώσουν κεφάλι κατά των Τούρκων, στον καιρό των επαναστάσεων, από το μεγάλο πύργο της κορφής της Ρόκας οι βαρδιάνοι παραφύλαγαν για τον ξαφνικό ερχομό των εχτρών.

Σήμερα, η Ρόκα ρίχνει τη σκιά της στον Προφήτη Ηλία κι η μορφή του Νικηφόρου πλανιέται σαν μνήμη, για να μην ξεχαστεί πως ένας ικανός βυζαντινός άρχοντας, στρατηγός, και κατοπινός αυτοκράτορας πάλεψε και κέρδισε τη μάχη της αξιοπρέπειας απέναντι στην υποδούλωση, της ελευθερίας απέναντι στην υποτέλεια, της τιμής απέναντι στην αρπαχτική συμπεριφορά των πειρατών.

Η ιστορία της Ρόκας, ιστορία της περιοχής και ιστορία της Κρήτης ολάκερης είναι ανάγκη να μένει στα χείλη των ηλικιωμένων για να γίνει συνείδηση και μνήμη για τις επόμενες γενιές.

Πηγη: cretablog.gr